İsviçre’nin Irmakları: Jeomorfolojik Gelişim ve Hidrolojik Özelliklerin İncelenmesi
Bu çalışma, İsviçre’nin akarsu sistemlerinin derin jeomorfolojik gelişimini ve hidrolojik özelliklerini mercek altına alırken, ülkenin zengin coğrafyasını adeta bir biyografiden okuyuculara sunar. Karstik vadilerden buzullaşma etkilerine kadar uzanan geniş bir yelpazede, akarsuların meydana getirdiği topografya ve suyun dinamik hareketleri, bölgenin doğal ve kültürel kimliğini şekillendirmiştir. Bu içerik, yetişkin okuyucular için bilimsel bir üslup içinde hazırlanmış olup, akarsu biliminin temel kavramlarını İsviçre’nin coğrafyası üzerinden somut örneklerle açıklar. Akarsular sadece su akışı değildir; onlar, zeminin katmanlarındaki enerji ve malzemenin hareketini, vadilerin oyulmasını ve kıyıların yeniden biçimlenmesini sağlayan yaşanmış birer tarihtir. Bu bağlamda, jeomorfolojik gelişim ile hidrolojik özellikler birbirini sürekli olarak etkileyen ve bu etkileşimler, İsviçre’nin manzaralarında kalıcı izler bırakır.
İsviçre’nin akarsu sistemleri, ülkenin merkezinde yer alan Alp Dağları’nın yoğun glacial geçmişinden güç alır. Buzul erimesinin bıraktığı morfolojik izler, vadilerin derinliği, yamaçların morfolojisi ve drenaj ağının düzeni üzerinde belirleyici olmuştur. Özellikle Alplerin kuzey yamaçlarındaki vadiler, vadinin tabanında yer alan alüvyonların katmanlı birikimiyle giderildiği eğimli kuvvetler ve periyodik sel olayları ile karakter kazanır. Bu süreçler, suyun kinetik enerjisinin yüzeyli ve yeraltı akışlarına dağılımını etkiler ve böylece hidrolojik sistemi sürekli olarak yeniden yapılandırır. Isı farkları ve yağış rejimleri, akarsuların debisini ve taşıdığı malzeme miktarını belirler; bu da kıyıların ve vadilerin morfolojik evrimini şekillendirir.
Jeomorfolojik Zemin ve Akarsu Dinamikleri
Isı ile beslenen eriyik sularının vadileri oyması, taşımaya uygun malzemenin türüne bağlı olarak farklı morfolojik sonuçlar doğurur. Kıyı düzlemlerinin oluşması, platoların yükseltilmesi ve akarsu yüzeylerinde oluşan yamaç erimesi, jeomorfolojik gelişimin temel unsurlarıdır. Islak iklim koşulları altında, toprak ve kaya arasındaki fiziki ve kimyasal aşınma süreçleri hız kazanır; bu da birikimli yamaçların stabilitesini düşürerek yeni açık vadiler ve yan kolların oluşmasına zemin hazırlar. Akarsuların taşıdığı malzeme türleri, alüvyonların tabaka kalınlıklarına ve yeraltı sularının hareket yönlerine bağlı olarak değişir; bu durum, topoğrafyada çok katmanlı bir geçmişe işaret eder ve jeomorfolojik tarihi adeta bir dil olarak okunabilir kılar.
Hidrolojik Özellikler ve Ekosistem Etkileşimi
Hidrolojik özellikler, yağışın dağılımı, sıcaklık değerleri ve buzullardan gelen suların karışımıyla şekillenir. Akarsuların debileri mevsimsel değişim gösterir; kar erimesi ve yağışlar, kısa vadeli dalgalanmalara yol açarken uzun vadeli eğilimler, iklim değişikliğinin yüzeysel su kaynakları üzerinde baskı oluşturmasına bağlanır. Bu bağlamda, İsviçre’nin hidrolojik sistemi, yeraltı ve yüzey suları arasındaki etkileşimi ön planda tutar. Böylece, hidrolojik akışlar yalnızca su taşımakla kalmaz, aynı zamanda ekosistemlerin biyolojik çeşitliliğini besleyen temel bir dinamik olarak da işlev görür. Akarsuların çevresindeki ekosistemler, suyun kimyasal bileşimini ve morfolojik yeniden düzenlenmesini takip eden adaptif reaksiyonlar gösterir; bu süreçler, kıyı şeridinin ve vadilerin ekolojik sağlık göstergeleridir ve insan faaliyetleriyle uyumlu bir yönetim yaklaşımını gerektirir.
Köprü ve Ulaşım Ağına Katkı Sağlayan İsviçre Nehirlerinin Mühendislik Tarihi
İsviçre’nin akarsuları, yalnızca doğal birer hidrolojik varlık olarak değil, aynı zamanda ulusal mimarinin, ulaşım ağlarının ve şehirleşmenin şekillendiricileri olarak da öne çıkmıştır. Bu bağlamda, köprüler ve kanalizasyon, demiryolu ve karayolu altyapıları arasındaki etkileşimler, nehirlerin geçmişteki morfolojik evrimleriyle yakından ilişkilidir. Ülkenin merkezi konumunda yer alan alçak ve yüksek vadiler, mühendislik çalışmalarına hem ihtiyaç hem ilham sunmuş, hem de sınırları zorlayan çözümler üretilmesine zemin hazırlamıştır. Akarsuların taşıdığı geçmiş, bugün karşılaşılan ulaşım zorluklarını çözmeye yönelik stratejilerin belirlenmesinde, mühendislerin suyla olan tarihsel dialogunu anlamayı gerekli kılar.
İsviçre’nin mühendislik geleneği, akarsuların taşıdığı enerji ve malzeme akışını yönlendirme üzerine kuruludur. Bu süreçte köprüler, vadileri aşmanın ötesinde, toplumsal yaşamın damarlarını kurmuştur. Geniş hidrolojik tablolar, kıyı ve vadilerin üzerinde yükselen yapıları birer responsif sistem hâline getirerek, depreme dayanıklılık, su baskınlarına karşı direnç ve uzun ömürlü kullanım hedeflerini bir araya getirir. Bu tarihsel yolculuk, yalnızca teknik birikimi değil, aynı zamanda toplumsal güvenlik ve ekonomik sürdürülebilirliğin de bir ifadesidir.
İsviçre’nin nehirleriyle kurulan mühendislik ilişkisinin dönüştürücü yönü, köprü inşası ve entegrasyon süreçlerinde kendini gösterir. Yüzyıllar boyunca inşa edilen köprüler, sadece birer geçiş noktası olmakla kalmaz; vadilerin dinamizmini dengeler, demiryollarını bağlar ve şehirleri birbirine yaklaştırır. Bu bağlamda, mühendisler, akarsuların taşıdığı katı malzeme ile suyun değişken enerji davranışını aynı anda göz önünde bulundurarak, yapısal tasarımın sınırlarını genişletirler. Sonuç olarak, İsviçre’nin ulaşım ağı, sadece hareket halinde olan parçaların toplamı değildir; aynı zamanda suyla kurulan mimari bir uyumun, tarihsel bir mirasın ve geleceğe yönelik planların birleşimidir.
İlk Köprülerden Günümüze: Alplerin Kalbindeki Bağlantılar
İsviçre’nin köprü mimarisi, yüksek dağlık coğrafyanın getirdiği teknik gerekliliklere yanıt olarak evrimleşmiştir. Dağ geçişlerinin zorlayıcı doğası, yüzlerce yıldır yığılmış deneyimlerin birikimini zorunlu kılmış; taş ve çelikteki farklı dönemlerin estetik ve fonksiyonel düşünceleri, köprü artellerinde ve kemerlerinde kendini gösterir. Özellikle Alplerin kuzey yamaçlarındaki vadilerde kurulan köprüler, sadece mekânsal bir geçiş sağlamakla kalmaz; aynı zamanda sel ve çığ etkilerine karşı dayanıklılığı test eden, yerleşimleri birbirine bağlayan ve ticari akışı güvence altına alan stratejik yapılar olarak öne çıkmıştır. Bu süreçte, mühendisler topoğrafyayı bir parametre olarak alır; akarsuların taşıdığı materyalin türüne göre ankraj noktalarını, hidrolik basınçları ve yeraltı sularını dikkatle analiz ederler.
Kanalizasyon ve Demiryolu Ağıyla Entegrasyonun İzleri
İsviçre’de nehirler, yalnızca köprülerle değil, aynı zamanda kanalizasyon projeleri ve demiryolu hatlarıyla da sıkı bir entegrasyon içinde ilerlemiştir. Kanalizasyon altyapılarının vadiler boyunca yerleşim alanlarını güvenli bir şekilde yönlendirmesi, su baskınlarına karşı yaygın bir direnç sağlar ve şehir yaşamının sürekliliğini destekler. Demiryolu ağları ise, nehirlerin morfolojik ve hidrolojik dinamiklerini dikkate alarak inşa edilmiş; tünel ve viyadük tasarımları, su akışının mevsimsel değişimlerini minimize edecek şekilde optimize edilmiştir. Bu tarihi etkileşimler, bugün hâlâ İsviçre’nin ulaşımdaki verimliliğini ve güvenliğini güçlendiren mimari prensipleri beslemektedir. Akarsular, köprülerin ötesinde, şehirlerin temposunu ve toplumsal yaşamın akışkanlığını belirleyen birer kılavuz olarak varlıklarını sürdürürler.
İsviçre’nin akarsuları, sadece doğal birer su kaynağı olmakla kalmaz; aynı zamanda tarih boyunca inşa edilen ulaşım ağlarının temel taşlarını oluşturan mühendislik eserlerinin ilham kaynağıdır. Bu bağlamda inşa edilen köprüler ve viyadükler, vadilerin dik eğimlerine karşı dirençli yapılar olarak öne çıkar. Köprü mühendisliğinin evrimi, suyun gücünü kontrol etme ve yolcuları güvenli bir şekilde taşıma sorumluluğunu üstlenmiştir. Her bir yapı, bulunduğu coğrafyanın hidrolojik karakteristiklerini dikkate alarak, taşıdığı yükler, rüzgar etkileri ve deprem dayanımı gibi çok sayıda parametreyle sınanmıştır. Üstelik bu mühendislik mirası, ekonomik dinamizmin sürekliliğini sağlayan, kırsal ve kentsel alanları birbirine bağlayan bir köprü niteliğini taşır. Bu tarihsel süreç, İsviçre’nin stresli coğrafyasında dengenin nasıl kurulduğunu ve çocuklarımıza miras olarak ne bıraktığını gösterir.
İsviçre’nin nehirleri, yalnızca akışkan birer enerji kaynağı değil; aynı zamanda kültürel kimliğin inşasında belirleyici rol oynayan ilham verici mimari öğelerdir. Köprü ve ulaşım ağlarının geliştirilmesi, bölgenin toplumsal yapısını, ticari ilişkilerini ve günlük yaşamını doğrudan etkiler. Bu yüzden, mühendisler ve şehir planlamacıları, nehirlerin geçmişini okumaya devam ederler; her bir yapıyı, morfolojik izlerin ve hidrolojik zekanın bir yansıması olarak değerlendirirler. Sonuç olarak, İsviçre’nin köprüleri ve ulaşım altyapısı, evrensel bir mühendislik geleneğinin somut simgeleridir ve bu miras, gelecek kuşaklara güvenli ve verimli bir hareketlilik vaat eder.
Ekosistem Hizmetleri ve Biyoçeşitlilik Bakımından İsviçre Nehirlerinin Rolü
İsviçre’nin akarsu sistemi, yalnızca doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda karmaşık ekosistem hizmetleriyle de hayatın sürekliliğini destekleyen bir ağdır. Bu bağlamda, bu nehirler hem insan topluluklarının sürdürülebilirlik gereksinimlerini karşılar hem de biyolojik çeşitliliğin korunmasına doğrudan katkıda bulunan dinamik bir ekosistem hizmetleri deryası olarak öne çıkar. Ülkenin kıyı ve vadilerinde akan sular, tarımsal üretimin güvenliğini sağlar, kentsel alanlarda suyun güvenli ve temiz bir biçimde akışını temin eder ve iklimsel dalgalanmalara karşı dirençli bir çevre altyapısının temellerini oluşturur. Ayrıca nehirler, toprak ve su arasındaki etkileşimi güçlendirerek besin akışını zenginleştirir, ekosistem hizmetlerinin çeşitliliğini artırır ve insan deneyimini zenginleştiren rekreasyonel olanakları mümkün kılar.
Ekosistem hizmetleri açısından İsviçre nehirleri, dört ana işlev grubunda kritik rol üstlenir: düzenleyici hizmetler, destek hizmetleri, hizmetler ve kültürel hizmetler. Düzenleyici hizmetler arasında debi düzenlemesi, sel baskınlarının zenfetli olarak azaltılması ve su kalitesinin korunması bulunur. Bu işlevler, vadilerin morfolojik yapısını şekillendirirken, tarımsal alanları ve kentsel bölgeleri biyotik ve fiziksel yüklerden koruyan bir tampon oluşturur. Destek hizmetleri ise besin maddesi döngüsünü sürdürür; mikroorganizmaların ve bitki köklerinin toprak yapısını stabilize etmesi, biyolojik çeşitliliğin temelini teşkil eder. Suların temizliği ve besin döngüsünün sürdürülmesi, ekosistemlerin dayanıklılığını artırır ve türlerin hayatta kalmasına olanak tanır. Hizmetler kategorisinde, suyun sağlığına bağlı olarak enerji üretimi ve su temini gibi dolaylı faydalar belirginleşir. Kültürel hizmetler ise nehirlerin ruh halini yansıtarak insanlar için öğrenme, estetik deneyimler ve manevi değerler sunar; bu bağlamda nehirler, yerel toplulukların kimliğinin bir parçası olarak şekillenir.
İsviçre’nin nehir ekosistemlerindeki biyolojik çeşitlilik, alpin ikliminin getirdiği özgün habitalar ile şekillenmiştir. Buzul dinamiklerinden gelen minerallerin ve organik madde akışının sürüklediği besin zincirleri, balık türlerinden su kuşlarına, su şaşaları ve amfibilerden sürüngenlere kadar geniş bir lebenin yaşam alanını sunar. Yumuşak kıyı şeridi, alüvyon tanelerinin dokusu ve yeraltı suyu ile beslenen köklü bitkilerin çeşitliliği, mikrohabitatlar oluşturarak türlerin adaptasyon kapasitesini güçlendirir. Bu çok katmanlı biyolojik ağ, iklim değişikliğinin getireceği sıcaklık ve yağış varyasyonlarına karşı da bir güvence oluşturur; zira çeşitlilik, ekosistemlerin dalgalanmalara karşı direnç kazanmasını sağlar.
Ekonomik ve toplumsal yararlar kapsamında ekosistem hizmetleri, yerel toplulukların sürdürülebilir geçim kaynaklarını güvence altına alır. Balıkçılık, ekoturizm ve eğitsel programlar gibi etkinlikler üzerinden insanlar doğayla doğrudan etkileşime girer, böylece çevreye olan farkındalık ve korunma bilinci artar. İsviçre’nin nehirleri, şehirlerin içindeki yeşil altyapı ile birleşerek sağlıklı bir yaşam alanı sunar; kent içi alanlarda temiz hava, su temizliği ve gürültü azaltımı gibi dolaylı faydalar sağlarken, kırsal alanlarda toprak erozyonunun kontrolüne katkıda bulunur. Bu çok yönlü rol, ekosistem hizmetleriyle insan refahı arasındaki güçlü bağı gösterir ve sürdürülebilir yönetim pratiklerini zorunlu kılar.
Bu bağlamda, yasal koruma alanları, su kalitesi izleme programları ve biyoçeşitliliği hedef alan rekabetçi koruma stratejileri, İsviçre’nin nehir ekosistemlerini geleceğe taşıyan anahtar araçlardır. Akarsuların taşıdığı yaşam gücü, sadece bir doğal kaynak olarak değil, toplumun kültürel hafızasının ve bilimsel merakın da kaynağı olarak kalır; bu nedenle, ekosistem hizmetlerini ön planda tutan politikalar, uzun vadeli sürdürülebilirliği destekleyen temel ilkeler olarak benimsenmelidir.
İklim Değişikliği Etkileri: Akış Rejimleri, Su Kalitesi ve Su Kaynak Yönetimi
İsviçre’nin akarsu sistemi, iklim değişikliğinin hızlı ve çok boyutlu etkilerine karşı kırılganlık ile dayanıklılık arasındaki ince dengeyi korumaya çalışırken, ülkenin hidrolojik kimliğinin dönüştüğü bir döneme işaret eder. Bu bağlamda, gelecek kuşaklara miras olarak bıraktığımız su yönetim stratejileri, yalnızca teknik çözümler değil, aynı zamanda toplumsal güvenlik ve ekosistem sağlığına odaklanan bir vizyon gerektirir.
İsviçre’nin dağlık ve kıyı yapılarını şekillendiren ve yaşam biçimini belirleyen akarsular, iklim değişikliğinin tetiklediği yağış dağılımlarında ve sıcaklık rejimlerinde meydana gelen değişimlere karşı duyarlıdır. Artan hava sıcaklıkları, eriyen buzulların geçmişteki kontrolsüz akışlarının yerini, daha düzensiz ve yoğun sel olaylarına bırakmasına yol açabilir. Bu süreç, vadilerin drenaj ağı üzerinde yeniden yapılandırıcı bir etkiye sahip olmazsa, uzun vadede debi regülasyonlarını bozabilir ve kıyı erozyonu ile toprak stabilitesi üzerinde baskı oluşturabilir. Bu bağlamda, akış rejimlerinde görülen değişimler, kuvvetli yağışların ani doluluk ve boşalmalarla sonuçlanmasıyla karakterize edilir; bu da hem yüzeysel su taşınması hem de yeraltı akışlarının dengesini etkiler.
Su kalitesi açısından değerlendirildiğinde, artan nüfus baskısı ve endüstriyel kullanım ile birlikte, çözünebilir organik maddeler, asidifikasyon ve dağılabilir yükler gibi parametreler daha hızlı değişim gösterebilir. Suda çözünmüş oksijen seviyeleri ve pH dengesi, mikroorganizmaların işlevselliğini ve su ekosistemlerinin biyolojik sağlığını doğrudan etkiler. Ayrıca sıcaklıkların yükselmesiyle birlikte bazı mikroorganizmaların çoğalması, klorür ve pestisit kalıntılarının yüzey sularına sızması riskini artırabilir; bu durum, kıyı bölgelerindeki rekreasyonel kullanım için ek bir yönetim zorluğu sunar. Bu kapsamda, düzenli izleme, hızlı müdahale ve entegre su kalitesi modelleri, güvenli içme suyu temini ile ekosistem sağlığını korumanın temel araçları olarak öne çıkar.
Su kaynak yönetimi alanında ise, iklim değişikliğinin yarattığı belirsizliği gidermek amacıyla çok ölçekli planlama yaklaşımları benimsenmelidir. Havza ölçeğinde su dengesi hesapları, yağış-evapotranspirasyon dengesinin daha doğru tahminlerle desteklenmesini sağlar. Ayrıca, depolama ve geri besleme kapasitesine sahip altyapılar, ani yağışlar ve kuraklık dönemlerinde su güvenliğini artırır. Yeraltı suyu rezervlerinin sürdürülebilir kullanımı ise, ekosistem hizmetleri ile uyumlu bir şekilde yönetildiğinde, tarımsal verimlilik ve kent içi su temini açısından kritik bir rol oynar. Bu nedenle, politikalar, teknolojik inovasyonlar ve toplumsal katılımın birleşimini gerektirir.
Bu çerçevede, İsviçre’nin akarsuları için önerilen uyumlu yaklaşım, geçmişin bilgilerinden yararlanıp geleceğe dönük esnek çözümler üretmektir. Akış rejimini dengeleyen doğal dinamikler ile insan etkilerinin istatistiksel olarak entegre edildiği modeller, yağış-düzensizliklerin artacağı öngörüleriyle uyumludur. Kritik unsurlar arasında, kıyı ve vadinin morfolojisini koruyan yeşil altyapı güvenlik geçişleri, yüzeysel suların temizliğini sağlayan çok düzeyli arıtım sistemleri ve kamuya açık bilgilendirme kanallarının güçlendirilmesi sayılabilir. Böylelikle İsviçre’nin nehirleri, iklim değişikliğinin meydan okumalarına karşı dirençli bir ekosistem ağı olarak mendil gibi değil, güçlenen bir yaşam hattı olarak kalacaktır.
Kültürel ve Ekonomik Boyut: Turizm, Tarım ve Yerleşimlerle İlişkili Irmak Karşılaşmaları
İsviçre’nin akarsuları, sadece doğal iklim ve morfolojiyle sınırlı kalmayıp, toplumun kültürel hafızasını ve ekonomik ritmini derinden şekillendiren yaşam damarıdır. Bu bağlamda, nehirler, yerleşimlerin gelişim rotalarını belirleyen arka planda dinamik bir anlatı sunar; turizmden tarıma, sanayiden kırsal yaşamın sürekliliğine kadar geniş bir alanda karşılaşılan etkileşimler, bölgenin kimliğini ve insanların günlük pratiklerini biçimlendiren birer referans olarak karşımıza çıkar. Öncelikle, nehirlerin deneyimsel gücüyle şekillenen şehir dokusu ve kırsal alanlardaki tarımsal üretim arasında kurulan karşılaşmalar, ziyaretçilere ve yerel halklara, suyun sadece bir kaynak olmadığını, aynı zamanda kültürel performansın, mekânsal hafızanın ve toplumsal dayanışmanın ortak yönetimi olduğunu hatırlatır. Bu bağlamda, akarsularla kurulan ilişkinin ekonomik boyutu, mekânlar arası hareketliliği artıran bir tetikleyici olarak karşımıza çıkar ve okuyucuyu İsviçre’nin nehir ağına dair zengin bir anlatıya davet eder.
Turizm ve Kültürel Hafıza: Nehirlerin Anlatımı
İsviçre’nin nehirleri, turistler için sadece manzara değildir; aynı zamanda yüzyıllık mühendislik mirasının ve kırsal kültürün canlı bir anlatısıdır. Nehir kıyılarında kurulu köyler, geleneksel çiftçilik ve el sanatlarının izlerini taşıyan birer müze niteliğindedir. Turizm, bu mirası deneyimlemek isteyen ziyaretçilere, nehirlerin taşıdığı hammaddeden kıyı ekosistemine kadar geniş bir öğrenme alanı sunar. Yerleşimlerin nehirle kurduğu ilişki, su yönetimiyle iç içe geçmiş bir medeniyet pratiğini oluşturur ve turistler bu pratiğin uygulanışını, günlük yaşamın ritmiyle gözlemleyerek hissedebilir. Özellikle yağış rejimlerinin ve mevsimsel su durgunluklarının, kıyı kentlerinde kültürel etkinliklerin zamanlamasına nasıl yön verdiğini görmek, ziyaretçilere suyun toplumsal gücünü somut olarak gösterir.
Tarım ve Su Yönetimi: Verimlilik ile Biyoçeşitlilik Arasında Denge
Tarım alanları ile nehirler arasındaki etkileşim, örneklerle dolu bir öğrenme sahasıdır. Su dengesi, sulama planlarının temelini oluşturur ve ürün rotalarını belirlerken, toprak sağlığı ile su kalitesi arasındaki ilişkiyi de yeniden tanımlar. Nehirlerin taşıdığı mineraller ve alüvyonlar, kırsal arazilere zenginlik katar; bu süreç, tarımsal verimliliğin sürdürülebilir bir biçimde ilerlemesini sağlayan ekolojik bir dengedir. Ayrıca, kıyı ekosistemlerinde kurulan koruma alanları ve hareketli’nin rekreasyonel kullanımı, tarımsal üretimin yanında toplumsal katılımı teşvik eder. Bu karşılaşmada, yerel üreticiler ve turistler bir araya gelerek geleneksel ürünlerin pazarlanması, sürdürülebilir tarım uygulamalarının paylaşılması ve bölgeye özgü gastronomi kültürünün gelişmesini destekler. Nehirler, ayrıca kırsal alanlarda ekoturizm olanaklarını geliştirerek, tarımsal faaliyetlerle uyumlu yeni iş modellerinin doğmasına olanak sağlar ve böylece bölgesel ekonomi dinamiklerini zenginleştirir.
İsviçre’nin nehirleri, hem geçmişin mirasını koruyup hem de güncel ekonomik fırsatlara kapı aralayarak, turizm ile tarımı birbirine bağlayan bir köprü görevi görür. Bu karşılaşmalar, hayatın sürekliliğini, mekânların kimliğini ve insanların ekonomik güvenliğini destekleyen çok katmanlı bir ekosistem sunar. Böylece, akarsular yalnızca doğal varlıklar olarak kalmaz; aynı zamanda kültürel hafızanın ve yerleşimlerin ekonomisinin dinamik bir parçası olarak varlığını sürdürür.